Αντί Σιγής

του Χρίστου Παπαδημητρίου, καθηγητή Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ

Ο Πωλ Κρούγκμαν σιγεί. Ο κορυφαίος του χορού τής παρούσας Ελληνικής τραγωδίας δηλώνει ότι τα πάντα έχουν πια λεχθεί, και είναι ώρα για περισυλλογή. Ο Σταύρος Θεοδωράκης, αντίθετα, είναι λαλίστατος. Προσπάθησε να εντυπωσιάσει, ο δυστυχής, παρομοιάζοντας την δραχμή με την Μικρασιατική Καταστροφή. Και, ως συνήθως, έχει μόνο 90% άδικο.

Να επαναλάβω κάτι που όλοι το ξέρουμε; Επί τέσσερις δεκαετίες οι Έλληνες ψήφιζαν τα ίδια δύο κόμματα-συμμορίες, αυτά που λεηλάτησαν τη χώρα εναλλάξ και με νομοθετημένη ατιμωρησία – και την τελευταία δεκαετία, με την ενθάρρυνση και συνεργία των ευρωπαίων εταίρων – με επακόλουθο μια μεγάλη κοινωνική και οικονομική καταστροφή. Αυτή είναι η Εθνική μας Συμφορά. Όχι οι αποφάσεις που θα πάρει, για να την διαχειρισθεί, η πρώτη έντιμη και ικανή κυβέρνηση του τόπου (δικιά μου γενική εκτίμηση, που φυσικά δεν αποκλείει την κριτική, δες εδώ).

Η ερευνητική μου δουλειά τα τελευταία 20 χρόνια άπτεται της οικονομικής επιστήμης. Αντιλαμβάνομαι λοιπόν ότι η χρεoκοπία είναι εξαιρετικά δυσάρεστο πράγμα για μιά χώρα – πραγματικά επώδυνο. Αλλά είναι επίσης γνωστό ότι οι πιο δυσάρεστες συνέπειες της χρεωκοπίας είναι οι σπασμωδικές ενέργειες που κάνουν οι κυβερνήσεις τα δύο τελευταία χρόνια πριν από την χρεωκοπία για να αποφύγουν την χρεoκοπία. Αυτά είπα σε κάποιο κανάλι το 2010, όταν ο ΓΑΠ πρωτοανέφερε τη λέξη. Αυτό που δεν ήξερα τότε είναι ότι στην Ελλάδα θα ήταν πέντε τα χρόνια, όχι δύο – γιατί, βέβαια, η λεηλασία έπρεπε να συνεχισθεί μέχρι τέλους.

Όλοι ξέρουμε την ανθρώπινη τραγωδία που ξετυλίχθηκε στη χώρα μας αυτά τα χρόνια. Το παρακάτω σχήμα (που πήρα από τον διάσημο Βέλγο οικονομολόγο, και φίλο στο Μπέρκλεϋ, Ζεράρ Ρολάν) είναι το ψυχρά ποσοτικό ρεζουμέ της μνημονιακής πενταετίας. Η κόκκινη γραμμή δείχνει πώς προέβλεπε η Τρόικα ότι θα εξελιχθει το ΑΕΠ μας όταν εκπονούσε το Μνημόνιο, το 2010. Η μπλε γραμμή δείχνει τι έγινε στην πραγματικότητα. Ατυχία, θα μου πείτε, έπεσαν έξω οι καημένοι. Έλα όμως που η μπλέ γραμμή – το λεγόμενο recessionary spiral, η ελεύθερη πτώση που φέρνει η λιτότητα δίχως επενδύσεις και υποβάθμιση νομίσματος – διδάσκεται στους τριτοετείς οικονομολόγους… Το έγκλημα ήταν προμελετημένο (και από την Τρόικα και από τους δωσίλογους).

Ακόμα πιο εξοργιστικό: Η επιφάνεια μεταξύ των δύο γραμμών – δηλαδή, κατά μια ερμηνεία, ο συνολικός πλούτος που έχασε η χώρα μας από τα τερτίπια των φωστήρων της Τρόικας και των διεφθαρμένων λακέδων τους – είναι συγκρίσιμο με το συνολικό χρέος (σε ένα-δύο χρόνια θα το ξεπεράσει). Αναλογισθείτε το λίγο. Αυτό ήταν το Μνημόνιο.

Κοιτάξτε τώρα το σημείο όπου η μπλε και η κόκκινη γραμμή τέμνονται. Το 2010. Εκείνη τη στιγμή, εμείς βρισκόμαστε 35% πιο ψηλά από ό,τι τώρα. Το Grexit ήταν δέκα φορές πιο επώδυνο για τους άλλους – απειλούνταν όλες οι μεγάλες τράπεζες της Ευρώπης. Φαντασθείτε να είχαμε τότε μια έντιμη και υπερήφανη κυβέρνηση, έτοιμη να διαπραγματευθεί σκληρά, όπως η τωρινή. Απλά φαντασθείτε. Αυτή ήταν η ευκαιρία που χάθηκε με την προδοσία των Μνημονίων.

Και τους πέντε αυτούς μήνες που διαπραγματευόμαστε, θα μου πείτε, τι καταλάβαμε; Πολύ χοντρικά, δύο θέματα ήταν στο τραπέζι: Η λιτότητα, και η βιωσιμότητα. Για το πρώτο είπα παραπάνω, είναι η γνωστή αρρωστη εμμονή του ΔΝΤ, με τις γνωστές καταστροφικές συνέπειες που επαναλαμβάνονται δεκαετίες τώρα, χώρα μετά τη χώρα. Όσο για τη βιωσιμότητα του χρέους, αυτή είναι η εμμονή των Ευροφωστήρων (ενδιαφέρον δεν είναι, εδω δεν έχουμε τον καλό μπάτσο και τον κακό μπάτσο, έχουμε το μπάτσο που δέρνει και το μπάτσο που δαγκώνει). Κάθε οικονομολόγος ξέρει ότι εξωτερικό χρέος 180% του ΑΕΠ σημαίνει σίγουρη χρεωκοπία. Καμιά χώρα ποτέ δεν έχει καταφέρει να βγεί από τέτοιο λαγούμι. Επαναλαμβάνω, 180% σημαίνει ότι είμαστε ήδη χρεoκοπημένοι. Ρουά ματ. Απλώς δεν επιτρέπεται να το πούμε:

«Μα αφού το ξέρετε, το χρέος αυτό δεν εξυπηρετείται με τίποτα,» λέμε εμείς – και το ΔΝΤ συμφωνεί.
«Σουτ! Αλλιώς τα έχουμε πει στους ψηφοφόρους μας,» λένε οι Ευρωπαίοι.

Αυτό είναι το θέατρο του παραλόγου που παιζεται τους τελευταίους μήνες. Το συντηρητικό Economist παρομοίασε τη συναλλαγή αυτή με την «Δίκη» του Κάφκα: οι Έλληνες διαπραγματευτές αντιμέτωποι με μια γραφειοκρατία αλλόκοτη, παράλογη, εφιαλτική, αλαζόνα, και απηνή, δογματικά κολλημένη στην εσωτερική και αδιαφανή λογική των κανόνων και πρωτοκόλλων της.

Ναι, αλλά τώρα τι γίνεται; Προ δύο μηνών είχα πεί σ’αυτόν εδώ το χώρο ότι το Grexit δεν είναι αδύνατο. Τότε την πιθανότητά την υπολόγιζα περίπου σαν τις διπλες στο τάβλι. Μια στα έξι. Τώρα έχει ανεβεί πολύ, ας πούμε κοντά στο 50-50. Όλοι ελπίζουμε ότι οι θεσμοί μπλοφάρουν, ότι κάποιας μορφής λογική θα επικρατήσει στο τέλος. Αλλά αν όχι – αν επιμείνουν στην ίδια καταστροφική συνταγή – δεν υπάρχει λογικός παρατηρητής της κατάστασης που να νομίζει ότι η κυβέρνηση πρέπει να υπογράψει.

Και τότε τι θα γίνει; Οι μεγαλύτεροι οικονομολόγοι του κόσμου δεν μπορούν να προβλέψουν με οποιαδήποτε ακρίβεια πως θα είναι το Grexit. Στα μαθηματικά, η λέξη «χάος» περιγράφει κάτι που είναι αδύνατο να προβλεφθεί, επειδή εξαρτάται με λεπτούς τρόπους από φαινομενικά ασήμαντες και περιφερειακές λεπτομέρειες. Σίγουρα θα είναι μια οδυνηρή δοκιμασία. Και γενικός χαμός – δείτε κάποιο βίντεο από την Αργεντινή του 2002. Και φυσικά θα είναι πιο οδυνηρή για τα πιο αδύναμα κομμάτια της κοινωνίας, αυτούς που υπέφεραν πιο πολύ με το Μνημόνιο. Και, το χειρότερο, θαρθεί καπάκι στο Μνημόνιο. Και θα απαιτήσει από την κυβέρνηση ψύχραιμο και έξυπνο σχεδιασμό, και ικανότητα στην εκτέλεση. Και βέβαια πρόνοια ανακούφισης για τα πιο άτυχα θύματα.

Και επιπλέον – πολύ σημαντικό – διαφύλαξη και διεύρυνση των μεταρρυθμίσεων, εκτός λιτότητας, που μας έχουν προταθεί, μεταρρυθμίσεων που θα εξυγειάνουν και εκλογικεύσουν το κράτος και την οικονομία μας, και θα επισπεύσουν την ανάκαμψη.

Αλλά το Grexit θα περάσει (δείτε κάποιο βίντεο από την Αργεντινή το 2007). Στα οικονομικά, συχνά η μεγαλύτερη καταστροφή αποδεικνύεται ευλογία. (Και αντίστροφα, βέβαια, μια επιτυχία που όλοι πανηγυρίζουμε μπορεί να αποβεί καταστροφή δεινή: θυμηθείτε τους Ολυμπιακούς, θυμηθείτε και το Ευρώ).

Συμπερασμα: Το Grexit – το οποίο απεύχομαι – θα πονέσει, και κανείς δεν ξέρει ακριβώς πόσο. Αλλά η συνέχιση της ίδιας αποτυχημένης συνταγής είναι απολύτως σίγουρη καταστροφή, διαιώνιση της ελεύθερης πτώσης – σε επιπλέον 12-13% πτώση του ΑΕΠ τα επόμενα τρία χρόνια υπολογίζει το κόστος του παρόντος πακέτου το Financial Times, κάτι που θα πάει το χρέος πάνω από 200%. Όλα αυτά δίχως καμμιά προοπτική, και δίχως δικό μας νόμισμα. Αναβάλλουμε δηλαδή την βέβαιη πια χρεωκοπία σε κάποιο μέλλον ακόμα πιο ερεβώδες, με τους θεσμούς ακόμα πιο άτεγκτους και άκαμπτους, ένα μέλλον από όπου θα νοσταλγούμε το 2015 όπως τώρα νοσταλγούμε το 2010.

Αν οι θεσμοί δεν κάνουν πίσω – ριζικά και αναφανδόν πίσω, κάτι που τη στιγμή αυτή μπορεί να έχει απαγορευτικό πολιτικό κόστος – εκτιμώ ότι κυβέρνηση δεν έχει επιλογή.

πηγή: The Huffington Post