Φάκελος "Υγεία": Διαταραχές Ύπνου

της Ιωάννας Τσάτσου

Δε κοιμάμαι τώρα πια τα βράδια!!! Η αϋπνία μαστίζει το 10% – 38% του πληθυσμού παγκοσμίως. Περίπου 1 στους 3 ενήλικες αντιμετωπίζει προβλήματα με τον ύπνο του. Ο ύπνος του μέσου Έλληνα έχει μειωθεί κατά 1 ώρα τα τελευταία 20 χρόνια. Στην Αμερική η αντίστοιχη μείωση είναι 2 ώρες. Σύμφωνα με έρευνες τα 2/3 των πασχόντων από αϋπνία δεν επισκέπτονται κάποιο γιατρό.Η ιατρική του ύπνου είναι μία ειδικότητα στο σταυροδρόμι άλλων ειδικοτήτων όπως η νευρολογία,η ψυχιατρική,η πνευμονολογία που καλείται να βοηθήσει τα άτομα που έχουν αϋπνίες.

Ο ύπνος αποτελεί βασική ανάγκη για την υγεία και την ευεξία. Είναι τόσο σημαντικός όσο και το νερό ή η τροφή για την επιβίωση μας. Όταν δε κοιμόμαστε καλά διαταράζεται ο οργανισμός μας.Οι αϋπνίες μπορεί να είναι μία παροδική αλλά και μία χρόνια κατάσταση.

Κάποιες φορές είναι εύκολο να προσδιοριστούν οι αιτίες της (παροδικής ) αϋπνίας και μπορεί να είναι: αναστάτωση πριν τη δουλειά ή ένα ταξίδι ή εξετάσεις ,υπερβολική κατανάλωση καφέ/αλκοόλ/ναρκωτικών ,θορυβώδες περιβάλλον ,πόνος που δεν υποχωρεί ή υπερβολική κόπωση. Άλλες λιγότερο φανερές αιτίες (χρόνιας) αϋπνίας είναι οι διαταραχές της αναπνοής,οι συναισθηματικές κι αγχώδεις διαταραχές και η παχυσαρκία. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν μεγάλο κίνδυνο εγκεφαλικών αλλά και καρδιακών επεισοδίων.

Ένα μοντέλο εξήγησης της χρόνιας αϋπνίας εντοπίζει 3 σύνολα παραγόντων που ενισχύουν τις πιθανότητες εξέλιξης μίας οξείας σε χρόνια αϋπνία :

τους προδιαθεσικούς :είναι εκείνοι που καθιστούν ορισμένα άτομα πιο ευάλωτα σε σχέση με άλλα στην αυπνία.Υπάρχουν πριν το άτομο εμφανίσει το πρόβλημα.Είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου ή η έμφυτη ροπή προς το στρες.
τους γενεσιουργούς : αλλαγές στους βιολογικούς ρυθμούς ,στο περιβάλλον του ατόμου,ένα ξαφνικό γεγονός,ψυχικά προβλήματα ή λήψη φαρμάκων.
διαιωνιστικούς : η κατανάλωση καφεΐνης ,αλκοόλ,σύντομος ύπνος στη διάρκεια της ημέρας,οι συνθήκες διαβίωσης,το άγχος επίδοσης ή/και η υπερεκτίμηση των επιπτώσεων της αϋπνίας.

Η χρόνια αϋπνία έχει άμεσες και έμμεσες συνέπειες στην υγεία και ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν από αυτή.Η ύπαρξη χρόνιας αϋπνίας έχει συσχετισθεί με αυξημένη χρήση των ιατρικών υπηρεσιών, με χρόνια προβλήματα υγείας και αυξημένο κίνδυνο χρήσης φαρμάκων ή ναρκωτικών.Οι συνέπειες της αϋπνίας κατά την ημέρα, περιλαμβάνουν μειωμένη συγκέντρωση, δυσκολίες μνήμης, υπνηλία, φτωχή απόδοση στην εργασία, αποτυχίες στον επαγγελματικό τομέα, αλλαγές της ψυχικής διάθεσης, κατάθλιψη ,άγχος.Οι οικονομικές συνέπειες της αϋπνίας είναι εξαιρετικά μεγάλες. Οι άμεσες δαπάνες λόγω αϋπνίας περιλαμβάνουν το κόστος των θεραπειών και γενικά των ιατρικών υπηρεσιών.Το έμμεσο κόστος της χρόνιας αϋπνίας οφείλεται στην απώλεια χρόνου εργασίας και παραγωγικότητας. Παράλληλα η στέρηση ύπνου λόγω αϋπνίας αυξάνει τον κίνδυνο ατυχημάτων.

Η αντιμετώπιση της χρόνιας αϋπνίας αρχικά είναι με φάρμακα που περιλαμβάνουν τα αντικαταθλιπτικά (πχ Seror), τα αντιισταμινικά(πχ Xozal ), τα αντιχολινεργικά (Aloperidin) , τις βενζοδιαζεπίνες (Stedon ,Xanax ,Τavor)και άλλα υπνωτικά (Stilnox).Στη θεραπεία των χρόνιων αϋπνιών που δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στην υγεία του πάσχοντα,τα φάρμακα επιφέρουν άμεση βοήθεια αλλά μπορεί να έχουν επιπλέον επιπτώσεις στην υγεία του ατόμου (πχ εθισμός).Οι συμπεριφορικές και οι γνωσιακές θεραπείες παίρνουν περισσότερο χρόνο να δράσουν αλλά έχουν καλύτερα αποτελέσματα αφού αντιμετωπίζουν την αιτία του προβλήματος.Επίσης χρησιμοποιούνται και οι μέθοδοι χαλάρωσης όπως τεχνικές χαλάρωσης, μουσικοθεραπεία ,βιοανάδραση, yoga κ.ά. Στόχο έχουν την μείωση της έντασης και του άγχους που οδηγούν στις αϋπνίες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η μία ήπια τακτική σωματική άσκηση συντελεί σε καλύτερη ποιότητα ύπνου ενώ έντονη άσκηση πριν τη κατάκλιση καθυστερεί την έναρξη του ύπνου .Ομοίως για τη διατροφή ,ένα πλούσιο γεύμα αργά το βράδυ καθυστερεί ή διαταράσσει τον ύπνο ενώ ελαφρύ γεύμα νωρίς πριν τη κατάκλιση διευκολύνει τον ύπνο. Το γάλα είναι πλούσιο σε τρυπτοφάνη, που χαλαρώνει τον οργανισμό, καλή πηγή ασβεστίου, το οποίο βοηθά στην ρύθμιση της παραγωγής μελατονίνης(ορμόνη ρύθμισης του ύπνου).Ένα ποτήρι γάλα πριν τον ύπνο θα βοηθήσει στην αϋπνία.

Η αϋπνία δεν είναι όμως η μόνη διαταραχή του ύπνου.Υπάρχει και:

η υπερυπνία που συμβαίνει όταν ο ύπνος είναι υπερβολικής διάρκειας με υπνηλία τη διάρκεια της ημέρας
η ναρκοληψία που χαρακτηρίζεται από ξαφνικές επιθέσεις έντονης υπνηλίας
η παραυπνία όταν ο ύπνος είναι μεν κανονικός αλλά συνοδεύεται από ασυνήθιστα ή μη φυσιολογικά φαινόμενα(υπνοβασία ,εφιάλτες, νυχτερινοί φόβοι).
Ο τριγμός των σιαγώνων είναι ένα καθόλου σπάνιο φαινόμενο (5-20%) που έχει όμως κυρίως τις αιτίες του σε άγχος, άπνοια ύπνου, φοβίες, συναισθηματικές διαταραχές και συνήθως βελτιώνεται μετά το 40^ο έτος της ηλικίας.

Όμως η αϋπνία είναι η συχνότερη διαταραχή του ύπνου στον ανεπτυγμένο κόσμο που επηρεάζει όλα τα στάδια της ενήλικης ζωής.