Ημέρα Εορτασμού της Ελευθερίας του Τύπου

της Ειρήνης Σωτηρίου, Δημοσιογράφου – Διεθνολόγου

Η αναζήτηση της αλήθειας και η αίσθηση καταγραφής της ιστορίας την στιγμή που διαδραματίζονται τα γεγονότα είναι παράγοντες, που καθιστούν την δημοσιογραφία μια μαγευτική διαδρομή. Όμως, το «άλας της δημοσιογραφίας», η είδηση παρέμεινε εγκλωβισμένη σε στεγανά, ενώ τίθονταν σε διωγμό οι κυνηγοί της στο παρελθόν και όχι μόνο, όταν η ελευθερία του τύπου ήταν όνειρο, παρά πραγματικότητα. Με αφορμή τον εορτασμό της Ελευθερίας του Τύπου (3η Μαΐου), που καθιερώθηκε το 1993, μετά από πρόταση της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, σκέψεις για το παρόν και το μέλλον του τύπου ξετυλίγονται.
Η ελευθερία του τύπου, συνταγματικά κατοχυρωμένη με το άρθρο 14, απαγορεύει κάθε είδους λογοκρισία, ενώ προβλέπει ρητά με κατηγορηματικό τρόπο τις περιπτώσεις-εξαιρέσεις, μόνο κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, που είναι δυνατόν να υπάρξει κατάσχεση εφημερίδων και άλλων εντύπων. Αναφορές υπήρχαν και στο παρελθόν, όπως στο άρθρο 19 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. «Η άσκηση του δικαιώματος της πληροφόρησης, με σεβασμό στις αρχές της ελευθερίας και τον καλόπιστο διάλογο» αναφέρονται στο Προοίμιο του Καταστατικού της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθήνας, ενώ στο άρθρο 2 σημειώνεται ότι «η αποφασιστική και με όλα τα νόμιμα αγωνιστικά μέσα προάσπιση της ελευθεροτυπίας από κάθε επιβουλή» αποτελεί σκοπό των μελών της. Εξάλλου, κοινή διαπίστωση αποτελεί ότι ο τύπος αποτελεί ένα από τα βασικά θεμέλια της δημοκρατίας και της ειρήνης.
Το ερώτημα, ωστόσο, εύλογο αναφορικά με την αναγκαιότητα ύπαρξης του εορτασμού της ημέρας αυτής, που δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι δημοσιογράφοι έχουν συλληφθεί, διωχθεί, κρατηθεί ως όμηροι σε διάφορες γωνιές του πλανήτη ακόμη και σήμερα, τραυματιστεί ή καταβάλλοντας ενίοτε το τίμημα της ενημέρωσης με την ίδια τους την ζωή.
Υποθέσεις που συμβαίνουν όχι μόνο εν μέσω ενόπλων συγκρούσεων, αλλά και έρευνας για διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας. Κατά συνέπεια, η ελευθερία του τύπου εξακολουθεί να αποτελεί στόχο, παρά δεδομένο για πολλούς συνανθρώπους μας, που βρίσκονται υπό δεσποτικά καθεστώτα.
Επιπλέον, στο πλαίσιο του προβληματισμού αυτού θέση έχουν ζητήματα, όπως ο σεβασμός της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και ηθικής από τους ίδιους τους δημοσιογράφους, της ποινικής και αστικής ευθύνης των εκφραστών του τύπου, αλλά και των μέσων υπεράσπισης των πολιτών έναντι των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Επικοινωνίας.
Κοινό τόπο αναφοράς, ωστόσο, αποτελεί η διαπίστωση ότι η ελευθερία του τύπου, ακόμη και με υπερβολές των εκφραστών της, είναι προτιμότερη από τον σκοταδισμό της άγνοιας με την μη ενημέρωση. Εξάλλου, η ελευθερία του τύπου είναι συνδεδεμένη με την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος και ο ενημερωμένος πολίτης είναι ο καλύτερος εγγυητής του.

210