Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: «Η γραφή είναι η ανάσα μου»

«Πιστεύω πως για να γράψεις με την ψυχή σου, πρέπει να νιώθεις κοντά στους ανθρώπους και δεν πρέπει να είσαι εγωιστής»…Η αγαπημένη συγγραφέας των πολυδιαβασμένων έργων «Κόκκινο Κοράλλι» και «Αγαπώ θα πει χάνομαι» Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη μας μιλά για το νέο της βιβλίο «Άρωμα Βανίλιας» και μας ταξιδεύει στο δικό της μοναδικό κόσμο των αρωμάτων και των αισθήσεων.

Έχετε συγγράψει δεκάδες παιδικά και λογοτεχνικά, ενώ έχετε μεταφράσει και πάνω από 1.500 παιδικά και εφηβικά βιβλία. Είστε όμως και παιδαγωγός. Αν σας ρωτούσε κάποιος να ξεχωρίσετε μία από τις ιδιότητές σας, ποια θα ήταν αυτή;

Δεν ξεχωρίζω καμία από τις δύο μου ιδιότητες. Είναι αναπόσπαστες. Τα ίδια τα παιδιά με έμαθαν να γράφω για τους ενήλικες με το μελάνι της καρδιάς μου. Να γράφω με άπειρες ανατροπές, προσπαθώντας να καταλάβω απόλυτα τον ήρωα, αφού «γεννιέται» στις σελίδες κάθε μυθιστορήματος και μεγαλώνει παρέα με τους αναγνώστες μου. Σπούδασα παιδαγωγική και παιδική ψυχολογία κι οι σπουδές αυτές πιστεύω πως με έχουν βοηθήσει στην κατανόηση των ηρώων μου.

Όμως δεν αρκούν οι σπουδές. Αυτό που μετράει είναι η εμπειρία κι η επαφή μου με τα παιδιά. Τα παιδιά που αντικρίζω τόσο συχνά σε σχολεία και βιβλιοπωλεία και δεν σταματούν να χαμογελούν. Ζωντανεύω κι εγώ με την ενέργειά τους, εισπράττω την αισιοδοξία τους, την αθωότητα με την οποία αντικρίζουν τον κόσμο και τη μεταφέρω στα βιβλία των ενηλίκων. Πώς μπορείς να το καταφέρεις αυτό, αν δεν έρχεσαι σε επαφή με τα παιδιά; Το πολύτιμο μυστικό είναι να ξέρεις πως ακόμα και οι ενήλικες είναι «μεγάλα παιδιά», πως πρέπει κάποιος να τους θυμίσει τη χαμένη, αλλά τόσο πολύτιμη αθωότητά τους, το ξεχασμένο τους χαμόγελο, αυτό που κάνει να φαίνονται όλα ωραία…

Μου αρέσει να γράφω σε πρώτο πρόσωπο τα μυθιστορήματά μου, για να μεταμορφώνομαι στον ίδιο τον ήρωα, για να «ζω» για λίγο τη ζωή του. Και τρελαίνομαι να «σκαλίζω» τη ζωή των ηρώων μου από τη στιγμή που γεννήθηκαν. Έτσι τους δικαιολογώ, έτσι τους καταλαβαίνω. Αισθάνομαι ό,τι αισθάνονται και το μεταφέρω στο χαρτί. Όποιος ασχοληθεί επαγγελματικά με το παιδί, ξέρει πως ό,τι είμαστε, ό,τι νιώθουμε, το πώς βιώνουμε τον ίδιο τον κόσμο εξαρτάται από την παιδική μας ηλικία, από το πόση αγάπη κι ασφάλεια έχουμε εισπράξει. Κάθε ανασφάλειά μας, κάθε φόβος κι άγχος που δε βρήκαν ασφαλές καταφύγιο, έχουν αντίκτυπο στην ενήλικη ζωή μας. Οι ίδιες οι διαπροσωπικές μας σχέσεις εξαρτώνται από τη συμπεριφορά των γονιών μας. Θα μπορούσα να σας μιλάω ώρες ατελείωτες για τη σπουδαιότητα της παιδικής ηλικίας…

Υπήρξε κάποια εσωτερική διεργασία που σας οδήγησε στη συγγραφή;

Επειδή έχασα τη μητέρα μου μωρό ακόμα, η παιδική μου ηλικία ήταν πληγωμένη. Κάθε βράδυ έκλεινα τα μάτια μου και έπαιζα με τη φαντασία μου. Έκανα δηλαδή ασκήσεις φαντασίας. Φανταζόμουν πως υπάρχει μια μαμά για μένα, πως μου τηγανίζει πατάτες τηγανιτές, που λατρεύω… Ακόμη και τώρα, όταν δυσκολεύομαι, γιατί η ζωή δεν είναι πάντα εύκολη, κλείνω τα μάτια μου και την αλλάζω.

Μια μέρα, έτσι εντελώς φυσικά, άρχισα να γράφω. Έρεε η γραφή από μέσα μου από πολύ μικρή και οι δασκάλες στο σχολείο ρωτούσαν: «Μα είναι δυνατόν να την έγραψες μόνη σου αυτή την έκθεση;» Με σήκωναν όμως, παρόλο που ήμουν δειλό παιδάκι, να τη διαβάσω στα άλλα παιδιά. Όταν ήμουν 25 χρονών εκδόθηκε το πρώτο μου παιδικό βιβλίο. Συνέχισα να γράφω και να γράφω, χωρίς σταματημό. Έχω γράψει απ’ τα 25 μου χρόνια έως σήμερα, κοντά στα διακόσια παιδικά βιβλία και εννέα μυθιστορήματα για ενήλικες.

Έχω ανάγκη να γράφω. Η γραφή είναι η ανάσα μου. Πιστεύω πως για να γράψεις με την ψυχή σου, πρέπει να έχεις πονέσει, πρέπει να νιώθεις κοντά στους ανθρώπους και δεν πρέπει να είσαι εγωιστής. Να μην κλείνεσαι στον εαυτό σου, να είσαι ανοιχτός στα πάντα. Νιώθω περισκόπιο την ψυχή μου. Βλέπω γύρω μου και ρουφάω αντιδράσεις, κινήσεις, βλέμματα, την ίδια τη ζωή που ανασαίνει…

Στο ‘Άρωμα Βανίλιας’ η κεντρική ηρωίδα, η Άρτεμη, λατρεύει τον Οδυσσέα Ελύτη. Πόσο σας έχει επηρεάσει εσάς ο συγκεκριμένος ποιητής; Όχι μόνο συγγραφικά, αλλά και στη ζωή σας.

Διαβάζω από πολύ μικρούλα. Ο πατέρας μου, ο Νικόλας Ρώσσης ήταν εκδότης και με έμαθε να μεγαλώνω παρέα με τα βιβλία, να διαβάζω συνέχεια. Λατρεμένος μου ποιητής ο Οδυσσέας Ελύτης. Κάθε του λέξη, μυθιστόρημα ολόκληρο. Κάθε του πρόταση, ανάταση ψυχής. Ανατρέχω στους στίχους του όταν χρειάζομαι δύναμη, κουράγιο, πολλές φορές και τρυφερότητα ακόμα. Έτσι και στο μυθιστόρημά μου, η ηρωίδα η Άρτεμη το παιδί με το γρατσουνισμένο γόνατο, λατρεύει τον Ελύτη. Τον αποκαλεί φίλο της. Είναι ο ποιητής του Ήλιου του Ηλιάτορα και της αλμύρας του Αιγαίου.Ο ποιητής των αισθήσεων. Συντροφιά του τη μεθάει ο χυμός του Ήλιου, δέχεται να γίνει σιγά σιγά η μικρή Πορτοκαλένια. Συντροφιά του αφήνεται σε ένα φιλί, γίνεται Γυναίκα…

Για μένα, για όλους τους Έλληνες, ο Οδυσσέας Ελύτης δεν έχει πεθάνει. Γιατί ποτέ δεν πεθαίνει κάποιος που ζει κι αναπνέει μέσα μας. Κρύβεται μέσα στα κοχύλια, αντηχεί μαζί με το Αιγαίο, κρύβεται και μέσα στο μπλε που ξοδεύει ο Θεός για να μην Τον βλέπουμε… Και μας συντροφεύει σε κάθε εύκολη ή δύσκολη στιγμή της ζωής μας.

Το βιβλίο σας ξεκινά το 2004. Μία χρονιά ορόσημο για την Ελλάδα που σίγουρα δεν επελέγη τυχαία. Θα θέλατε να μας πείτε τί σηματοδοτεί για εσάς η συγκεκριμένη χρονιά;

Οι «Μικροί Άγγελοι» και το «Άρωμα Βανίλιας» αποτελούν μια ενότητα. Το πρώτο βιβλίο το οποίο κυκλοφόρησε το 2012 από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ξεκινάει το 1955 και τελειώνει το 1980. Το δεύτερο συνεχίζει την ιστορία της οικογένειας μέχρι το 2004. Διαβάζονται και αυτόνομα βέβαια.

Και όχι δεν επέλεξα τυχαία αυτά τα χρόνια.

Στους «Μικρούς Αγγέλους» μέσα από τη ζωή της κεντρικής ηρωίδας, της Νεφέλης, περνάει η ιστορία της πατρίδας μας από το 1955 ως τις αρχές του 1980. Ήταν πονεμένες εκείνες οι γενιές, μετά τον πόλεμο, μετά τον εμφύλιο, κι όμως χαμογελούσαν με αισιοδοξία στη ζωή. Θέλησα λοιπόν να ασχοληθώ με εκείνα τα χρόνια για να περάσω αυτό το μήνυμα και στις ημέρες μας που έχουμε σταματήσει πια να χαμογελάμε…

Στο «Άρωμα Βανίλιας» παρέα με την Άρτεμη αναζητάει την ταυτότητά της και η Ελλάδα. Σε μια εποχή που χαίρεται, μπερδεύεται, αλλάζει, ανακουφίζεται, πληγώνεται, αποπροσανατολίζεται. Στην εποχή του προσδιορισμού της ευρωπαϊκής της ταυτότητας, στα χρόνια του Ευρώ. Μοιάζει τόσο με την ηρωίδα μου η Ελλάδα. Περνάει μέσα από το ίδιο τούνελ, αναζητώντας το φως…

Το «Άρωμα Βανίλιας» είναι πλημμυρισμένο από αρώματα, γεύσεις και αισθήσεις. Τί είναι αυτό που θα επιθυμούσατε να αφήσετε ως αίσθηση στον αναγνώστη σας;

Το «Άρωμα Βανίλιας» είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Ένα ταξίδι στον εαυτό κάθε γυναίκας, που ερωτεύεται για να αποδείξει τη γυναικεία της ταυτότητα, που πληγώνει και πληγώνεται καθώς μεγαλώνει, που γεμίζει εμπειρίες και παλεύει να χτίσει την προσωπικότητά της, να καταλάβει τον εαυτό της και να τον αποδεχτεί.

Σύντροφός της αχώριστος, στα δύσκολα, αλλά και στα εύκολα μονοπάτια της ζωής της ηρωίδας του βιβλίου μου, μια μυρωδιά που την πλημμυρίζει συναισθήματα ασφάλειας, μια μυρωδιά που τη μαγεύει, το άρωμα της βανίλιας. Που είναι στην πραγματικότητα η ίδια της η μητέρα…

Κι αυτό ακριβώς προσπαθεί να αφήσει σαν ανάμνηση το μυθιστόρημά μου. Ένα ταξίδι στον ίδιο μας τον εαυτό. Με την ελπίδα να τον νιώσουμε καλύτερα, να τον καταλάβουμε, να τον αποδεχτούμε και να τον αγαπήσουμε πραγματικά.

Όταν γράφετε, έχετε στο μυαλό σας κάποιο σημαντικό στοιχείο που επιθυμείτε να ανακαλύψει ο αναγνώστης;

Όταν γράφω, δυσκολεύω όσο περισσότερο μπορώ τον εαυτό μου, παίζω με τις λέξεις, με τους ήρωες, με τα συναισθήματά τους. Πρώτα απ’ όλα όμως γράφω, θέτοντας κάποιους στόχους, ή σημαντικά στοιχεία, όπως τα ονομάζετε.

Έγραψα πρώτα για την αγάπη. Που είναι ο ένας και μοναδικός δρόμος της ζωής, που είναι ο λόγος για τον οποίο ήρθαμε σε αυτή τη γη. Κι έτσι γεννήθηκε το «Αγαπώ θα πει χάνομαι».

Και μετά, με στόχο την αλήθεια, δημιούργησα το «Κόκκινο Κοράλλι».

Οι «Μικροί Άγγελοι» ζωντάνεψαν την προσφορά και την αναζήτηση της ευτυχίας.

Το «Άρωμα Βανίλιας», ταξίδεψε στον ίδιο τον εαυτό κάθε γυναίκας, αναζήτησε το μοναδικό της άρωμα.

Όλα τα παραπάνω μυθιστορήματά μου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.Κι είμαι στ’ αλήθεια τυχερή, γιατί κατάφερα με το έργο μου να ανήκω σε αυτή την εκδοτική οικογένεια. Είναι από τους λίγους εκδοτικούς οίκους στην Ελλάδα που σέβονται πραγματικά τους αναγνώστες τους, όσο και τους συγγραφείς τους.

Υπάρχουν δύσκολα μυθιστορήματα; Σας έχουν προβληματίσει κάποια από τα έργα σας περισσότερο;

Ξεχωρίζω το «Αγαπώ θα πει χάνομαι», γιατί ήταν η πρώτη φορά που άφησα ελεύθερη την Ρένα των ενηλίκων να γίνει ένα με τη Ρένα των παιδιών. Ως εκείνη τη στιγμή τα διαχώριζα. Ώσπου δεν άντεξα άλλο κι ελευθερώθηκα. Μίλησα για την αγάπη, την αγάπη που είναι ο μόνος δρόμος στη ζωή μας. Κι αυτή η αγάπη έγινε μπούμερανγκ και ξαναγύρισε σε μένα, μέσα από τον ενθουσιασμό των αναγνωστών.

Όμως στ’ αλήθεια πιστεύω πως τα δυσκολότερα μυθιστορήματα που έχω γράψει ως σήμερα είναι οι «Μικροί Άγγελοι» και η συνέχειά τους, το «Άρωμα Βανίλιας». Γιατί γρατσούνισα την καρδιά μου, ταξίδεψα στην ίδια την ψυχή των ηρώων μου, για να ανακαλύψω τι σημαίνει πραγματικά άνθρωπος, πού βρίσκεται κρυμμένη η ευτυχία. Ταξίδεψα στον ίδιο τον εαυτό κάθε γυναίκας, προσπάθησα να περπατήσω στην αυτογνωσία, προσπάθησα να βοηθήσω κάθε αναγνώστριά μου να αγαπήσει πραγματικά τον εαυτό της…

Πολλοί συγγραφείς «ντύνουν» πολλούς από τους ήρωές τους με δικά τους χαρακτηριστικά. Ισχύει για εσάς κάτι τέτοιο; Και αν ναι, σε ποιο από τα συγγραφικά σας έργα έχετε αποτυπώσει περισσότερα στοιχεία του εαυτού σας;

Θέλοντας και μη, συνειδητά ή ασυνείδητα, κάθε φορά που γράφω ένα μυθιστόρημα ακουμπάω και κάτι από την προσωπική μου ζωή, τις προσωπικές μου εμπειρίες…

Θέλω πάντως να πιστεύω πως στα βιβλία μου, όπως ακριβώς και στη ζωή, υπάρχουν όλων των ειδών οι χαρακτήρες. Στο «Αγαπώ θα πει χάνομαι» όπως και στο «Κόκκινο Κοράλλι» που έχουν αγαπηθεί τόσο από τους αναγνώστες, υπάρχουν ηρωίδες με ελαφρά μορφή αυτισμού, ηρωίδες που φτάνουν μέχρι το έγκλημα, που καταζητούνται από την αστυνομία, που ανήκουν σε οργανώσεις. Ζουν και αναπνέουν σε κάθε μου βιβλίο από το κορίτσι της διπλανής πόρτας, μέχρι τον πιο σκοτεινό χαρακτήρα. Απλά δικαιολογώ τον κάθε μου ήρωα ή ηρωίδα κι ο τρόπος που τους αντιμετωπίζω είναι ίσως πιο «τρυφερός».

Όμως αν διαβάσετε το «Κόκκινο Κοράλλι», η ηρωίδα, η Μελίνα, μέχρι τα πέντε της χρόνια ζει τη δική μου ζωή. Στους «Μικρούς Αγγέλους», ένα γράμμα που γράφει μια από τις ηρωίδες, είναι το γράμμα που θα ήθελα κι εγώ να πάρω στα χέρια μου από τη δική μου μητέρα… Κι ύστερα η γιαγιά η Αγγελική, η γιαγιά με το περήφανο βλέμμα που θυμάται χαμένες πατρίδες, είναι η δική μου η γιαγιά, η Άρτεμη…

Ναι, τελικά σε κάθε μυθιστόρημά μου, αποτυπώνω στοιχεία, του εαυτού μου, αλλά και αγαπημένων μου προσώπων.

Στο καινούργιο μυθιστόρημά μου, με τίτλο «Δίδυμα Φεγγάρια», το μυθιστόρημα το οποίο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ψυχογιός τον Μάιο του 2014, η ιστορία είναι αληθινή. Και βασίζεται στη ζωή μιας φιλενάδας της γιαγιάς μου…

Όταν γράφω προσπαθώ να κεντάω λέξεις που γεννιούνται στην καρδιά μου. Προσπαθώ να σμίγω τη φαντασία με την αλήθεια. Να κόβω την ανάσα του αναγνώστη. Να καταθέτω την ψυχή μου, τις εμπειρίες μου, τα συναισθήματά μου.

Είναι μαγεία η γραφή…

Τη Δευτέρα, 14 Οκτωβρίου, στις 7:30 μ.μ., το Bιβλιοπωλείο ΝΙΚΟΛΑΟΥ και οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ σας προσκαλούν σε μια συνάντηση με τη συγγραφέα Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη, με αφορμή το νέο της βιβλίο «Άρωμα Βανίλιας», στο Café ΝΑΥΑΓΙΟ.

(Μέρος της συνέντευξης της Ρένας Ρώσση-Ζαΐρη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ναυπακτία Press» στις 11/10/2013)