Σωτήρης Καρέλης-Θόδωρος Μαλούσης: «Οι νέοι αγρότες καλούνται να είναι εκπαιδευμένοι και να προηγούνται των αλλαγών»

Στροφή προς τον αγροτικό τομέα επιλέγουν να κάνουν αρκετοί νέοι, κυρίως λόγω της ανασφάλειας που επικρατεί στην αγορά εργασίας, αλλά και αντιλαμβανόμενοι τις προοπτικές ανάπτυξης. Το αισιόδοξο είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί επιδεικνύουν μία διαφορετική επαγγελματική κουλτούρα, καθώς οι περισσότεροι επιλέγουν να ενημερώνονται, να χρησιμοποιούν το πολύτιμο εργαλείο του διαδικτύου και να συμμετέχουν σε προγράμματα κατάρτισης.

Πόσο εύκολη είναι όμως αυτή η στροφή προς τον αγροτικό τομέα; Ο Σωτήρης Καρέλης και ο Θόδωρος Μαλούσης μιλούν στο LepantoMag.gr και την Έμυ Παπαδούλα και εξηγούν πώς οι ίδιοι κατάφεραν να ξεπεράσουν τα αρχικά γραφειοκρατικά εμπόδια και αυτή τη στιγμή να παράγουν και να συσκευάζουν τα δικά τους βιολογικά προϊόντα (οπωροκηπευτικά και goji berry) αισιοδοξώντας για την επόμενη ημέρα. Μοιράζονται τους προβληματισμούς τους και δεν παραλείπουν να σχολιάσουν το κατά πόσον το κράτος στηρίζει στην πράξη τους νέους αγρότες και δημιουργεί το κατάλληλο πλαίσιο προϋποθέσεων και ευκαιριών για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους.

Το τελευταίο διάστημα ακούμε ολοένα και περισσόστερο για νέους που επιλέγουν να στραφούν στον αγροτικό τομέα. Εσάς τί ήταν αυτό που σας οδήγησε στη γεωργία και πόσο εύκολη ήταν μια τέτοια απόφαση;

Καρέλης: Είναι μια κοινή προσπάθεια που ξεκινήσαμε με τον Θόδωρο πριν από ένα χρόνο. Η αβεβαιότητα στους χώρους εργασίας μας και η ανάγκη για δημιουργικότητα μας οδήγησαν στην απόφαση αυτή. Αρχίσαμε λοιπόν να καλλιεργούμε στα δικά μας χωράφια λίγα κηπευτικά ενώ αργότερα ο Θόδωρος ασχολήθηκε και με το goji berry. Να σας πω πως η καλλιέργεια των κηπευτικών δεν ήταν κάτι άγνωστο για μένα αφού από μικρός ήμουν μέσα στα χωράφια του πατέρα μου και στους κήπους της μητέρας μου. Ωστόσο η βιολογική καλλιέργεια ήταν κάτι που μου κέντρισε το ενδιαφέρον αφού πρέπει να γίνει τρόπος ζωής για όλους μας. Δεν ήταν καθόλου εύκολη απόφαση αφού τα βιολογικά προϊόντα είναι πιο ευπαθή και κυρίως λίγο πιο ακριβά από τα συμβατά και έτσι δεν τα προτιμά η πλειονότητα των πολιτών. Ωστόσο κάποιοι έχουν αλλάξει νοοτροπία και σιγά – σιγά βάζουν όλο και περισσότερα βιολογικά προϊόντα στο πιάτο τους. Ο λόγος είναι απλός. Ξέρουν τι τρώνε οι ίδιοι και τα παιδιά τους. Έτσι μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα δημιουργήσαμε τη Γεύση ζωής.gr, μια αγροτική εταιρεία που έχει ως κύριο αντικείμενο την καλλιέργεια και την διανομή αγροτικών προϊόντων. Διαθέτουμε ιδιόκτητα αγροτεμάχια στη Παλαιοπαναγιά, όπου είναι οι κεντρικές εγκαταστάσεις, στα Καρελέικα Ναυπακτίας, στη Μακύνεια Αντιρρίου και στη πεδιάδα του Μόρνου.

Μαλούσης: Δεν είναι κάτι εύκολο και βεβαίως δεν γνωρίζαμε πολλά για την βιολογική καλλιέργεια. Η όρεξη που είχα όμως με οδήγησε στο να αναζητήσω στο διαδίκτυο που πλέον είναι ένα σημαντικό «όπλο» στα χέρια μας, πληροφορίες και τρόπους καλλιέργειας. Παρακολούθησα τόσο εγώ όσο και ο Σωτήρης σεμινάρια για νέους παραγωγούς και ημερίδες για τις βιοκαλλιέργειες. Ρωτήσατε πόσο εύκολη ήταν η απόφαση. Για μένα ήταν πολύ δύσκολη αφού έπρεπε να ασχοληθώ με κάτι που δεν ήξερα αν θα μου αποδώσει και αν θα μπορέσω συγχρόνως να συντηρήσω την οικογένειά μου. Με πολύ κόπο και χρόνο κατάφερα να κατασκευάσω ένα μικρό θερμοκήπιο, να φυτέψω τα κηπευτικά μου και να μεταβώ στη Κόρινθο όπου κάτω από τις σωστές οδηγίες των έμπειρων ανθρώπων, αποφάσισα να ασχοληθώ με την καλλιέργεια των goji berry.

Τί προϊόντα παράγετε και τί μεθόδους χρησιμοποιείτε για την παραγωγή σας;

Καρέλης: Αυτή την στιγμή, παράγουμε μελιτζάνα άσπρη οβάλ από τη Σαντορίνη, μελιτζάνα τσακώνικη, πιπεριές φλάσκα για γέμισμα διαφόρων χρωμάτων, πιπεριά πράσινη κέρατο, φασολάκια, ντοματίνια και μπάμιες, μαιντανός, σέλινο κρεμμυδάκια και πολλά ακόμη βιολογικά. Όσο για το goji berry, θα σας μιλήσει ο Θόδωρος που το κατέχει καλύτερα. Τώρα οι μέθοδοι είναι καθαρά βιολογικοί. Προετοιμάζουμε το έδαφος με το όργωμα, στη συνέχεια διαλέγουμε την κατάλληλη καλλιέργεια και φυτεύουμε. Από εκεί και πέρα δεν χρησιμοποιούμε τα γνωστά φυτοφάρμακα, αλλά βιολογικά που μπορεί να είναι ακριβότερα, είναι όμως φιλικά προς το φυτό, τον καρπό, το έδαφος και τέλος στον άνθρωπο. Υπάρχουν παράλληλα και πολλοί φυσικοί τρόποι καταπολέμησης των εντόμων. Για παράδειγμα, σε ένα χωράφι είχαμε πολλούς κρεμμυδοφάγους, ένα ζωύφιο που κόβει τους κορμούς των φυτών. Για την αντιμετώπισή του χρησιμοποιήσαμε φύλλα πικροδάφνης, ο χυμός των οποίων είναι πικρός και απομακρύνει τα ζωύφια. Για μελίγκρα και άλλες ασθένειες υπάρχει η γνωστή σε όλους μας πασχαλίτσα.

Μαλούσης: Έχουμε πολύ καλή συνεργασία με τον Σωτήρη και έχουμε μοιράσει τις καλλιέργειες για να μπορούμε να αποδίδουμε καλύτερα. Θα έλεγα πως ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Εξάλλου σε μια τέτοια διαδικασία, η καλή συνεργασία και η εμπιστοσύνη που τρέφουμε για τον συνέταιρο, είναι τα συστατικά της επιτυχίας μας. Τι είναι το goji berry; Το μούρο της ευτυχίας είναι η κοινή ονομασία που έχει επικρατήσει εκτός Κίνας για ένα φρούτο, που παράγεται από δύο πολύ συγγενικά μεταξύ τους είδη και τα οποία έχουν πολύ μικρές διαφορές. Είναι ενδημικά είδη της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ασίας. Χρησιμοποιείται στην κινεζική ιατρική για τις ευεργετικές του ιδιότητες όσον αφορά την τόνωση της λειτουργίας του ήπατος και των νεφρών. Το Goji Berry είναι το πρώτο σε περιεκτικότητα άγριο φρούτο αντιοξειδωτικών ουσιών. Συγκριτικά το πορτοκάλι περιέχει 750 μονάδες αντιοξειδωτικά, το σπανάκι 1260 μονάδες, το βατόμουρο 2400, το Goji Berry 25100 μονάδες αντιοξειδωτικές. Ο χυμός του δυναμώνει την καρδιά και αποτρέπει τις ταχυπαλμίες. Καταπολεμά την αϋπνία και ενισχύει τη μνήμη. Αυτή την στιγμή έχουμε φυτέψει μια έκταση 2 στρεμμάτων, ενώ τέλη Αυγούστου θα φυτέψουμε άλλα 2,5 στρέμματα και τον Σεπτέμβριο άλλη μια έκταση 2 στρεμμάτων. Συνολικά θα τοποθετηθούν 900 δέντρα.

Είστε ικανοποιημένοι από την έως τώρα πορεία του εγχειρήματός σας; Η αγορά πώς ανταποκρίνεται;

Καρέλης: Όσον αφορά στα κηπευτικά είμαστε ικανοποιημένοι. Αν και ο καιρός δεν ήταν σύμμαχός μας, παρόλα αυτά, τα φυτά μας αναπτύχθηκαν, έστω και καθυστερημένα και ήδη διαθέτουμε τα προιόντα μας σε επιλεγμένα μανάβικα της περιοχής μας και αλλά σε πολλούς συμπολίτες που προμηθεύονται τα προϊόντα μας κατευθείαν από το χωράφι. Η αγορά της Ναυπάκτου έχει δυναμική αλλά θα πρέπει να καταλάβουμε όλοι μας πως το βιολογικό προϊόν ναι μεν είναι λίγο πιο ακριβό, αλλά είναι πολύ ανώτερο σε ποιότητα και γεύση. Βέβαια υπάρχουν και αυτοί που μας προέτρεπαν να αφήσουμε τα βιολογικά και να ασχοληθούμε με τα συμβατά, ρίχνοντας φυτοφάρμακα και λίπασμα έτσι ώστε να έχουμε περισσότερη παραγωγή αλλά προτιμούμε να έχουμε λιγότερα έσοδα και την σωστή παραγωγή.

Μαλούσης: Είμαστε ικανοποιημένοι και από την διάθεση του goji berry. Ήδη σε αρκετά μανάβικα οι καταναλωτές μπορούν να τα βρουν στα ράφια, φρέσκο νωπό, κάτι σπάνιο, καρπό από goji berry. Συνήθως ο καρπός διατίθεται αποξηραμένος. Εμείς όμως διαθέτουμε νωπό που είναι πολύ καλύτερος. Όπως είπε και ο Σωτήρης, ο καιρός δεν μας βοήθησε και αρκετά, αλλά δεν πτοούμαστε. Ήδη οργανωνόμαστε για τον χειμώνα και τέλη Αυγούστου θα φυτευτούν μαρούλι και λάχανα.

Η γενικότερη μετακίνηση προς τον αγροτικό τομέα πιστεύετε ότι συνοδεύεται από οργανωμένο πλαίσιο πολιτικής και στρατηγική για την ανάπτυξη της υπαίθρου ή τα όσα ακούμε κάθε τόσο να εξαγγέλονται για νέες ευκαιρίες ανήκουν στη σφαίρα ρητορικών και χωρίς αντίκρυσμα διαβεβαιώσεων;

Καρέλης: Ακούμε συχνά για ανθρώπους που έφυγαν από τα μεγάλα αστικά κέντρα και επέστρεψαν στα χωράφια. Αλήθεια είναι αυτό, υπάρχει όμως ένα αλλά. Ποτέ κανείς δεν οργάνωσε τους αγρότες νέους και παλιούς και δεν υπήρξε μια κοινή αγροτική πολιτική που θα μπορούσε να είναι ευέλικτη για νέες καλλιέργειες και για καλύτερα εισοδήματα των αγροτών. Στρατηγική δεν υπάρχει, ούτε σωστή ενημέρωση. Η Περιφέρεια μιλά για καλάθι αγροτικών προϊόντων και για φόρουμ εκπαίδευσης των νέων αγροτών. Στα χαρτιά είναι όλα τόσο υπέροχα. Στη πράξη και στο χωράφι όμως υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης θα πρέπει να σκύψει πάνω στα πραγματικά προβλήματα των αγροτών. Να μιλήσουν με τους αγρότες και να ακούσουν τα προβλήματά τους. Αλλιώς η όλη εξαγγελία για ευκαιρίες είναι λόγια τα οποία και δεν στοιχίζουν τίποτα.Μαλούσης: Σαν γεύση ζωής.gr διαθέτουμε συσκευαστήριο για τα προϊόντα μας. Για να πάρουμε την άδεια χρειάστηκε να μεταβούμε στις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας αρκετές φορές. Ακούσαμε για απλοποίηση των διαδικασιών αλλά δεν το είδαμε στην πράξη. Οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες είχαν την καλή θέληση αλλά η γραφειοκρατία δεν μας επέτρεπε να κερδίσουμε χρόνο και στην περίπτωσή μας ο χρόνος ήταν αρκετός. Η κατάσταση η οποία επικρατεί σήμερα στη χώρα μας όσον αφορά τους νέους αγρότες είναι τραγική, αφού η γραφειοκρατία, οι χρονοβόρες διαδικασίες αλλά και η αδιαφορία των αρμοδίων είναι καταδικαστική για την οποιαδήποτε προσπάθεια συντελείται από την πλευρά των αγροτών. Οι νέοι αγρότες που θα εισέλθουν στο επάγγελμα καλούνται να είναι εκπαιδευμένοι για να προηγούνται των αλλαγών του αγροτικού τομέα, να ορίζουν το μέλλον τους και να μην ακολουθούν παθητικά τις εξελίξεις. Στα πλαίσια μιας διαφορετικής γεωργίας οι νέοι αγρότες στην Ελλάδα δύνανται να αποτελέσουν μία εναλλακτική λύση στο οικονομικό αδιέξοδο που έχει περιέλθει η χώρα και μια κοινωνική εκτόνωση στην αποπροσανατολισμένη νεολαία της. Ποτέ δεν έγινε αυτό και συνετέλεσαν στην κατάσταση αυτή, τα ανεπίλυτα επί σειρά ετών προβλήματα του αγροτικού και κτηνοτροφικού τομέα του τόπου μας, το υψηλό καλλιεργητικό και κτηνοτροφικό κόστος εξ αιτίας και της κατακόρυφης αύξησης των γεωργικών εφοδίων και ζωοτροφών και βέβαια οι χαμηλές τιμές πώλησης των παραγόμενων από τους αγρότες και κτηνοτρόφους προϊόντων. Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, η πολιτεία αντί να σταθεί αρωγός στους αγρότες και κτηνοτρόφους με τα μέτρα που λαμβάνει οδηγεί τον αγροτικό κόσμο της περιοχής μας σε κατάρρευση.

Έχετε επωφεληθεί από επιδοτούμενα προγράμματα που υπάρχουν για νέους αγρότες;

Καρέλης: Η αλήθεια είναι πως ό,τι δημιουργήσαμε, το κάναμε με δικά μας χρήματα, χωρίς την παραμικρή συμμετοχή της Πολιτείας. Αυτό έγινε γιατί όσα προγράμματα βρίσκονταν σε εξέλιξη, είχαν όριο ηλικίας το οποίο και εγώ και ο Θόδωρος το ξεπερνούσαμε. Τα προγράμματα θα έπρεπε να απευθύνονται σε περισσότερους αγρότες. Σήμερα, επειδή πολλοί μεσήλικες κι άλλοι στα πρόθυρα της συνταξιοδότησης έμειναν άνεργοι, ενώ θέλουν ν” ασχοληθούν με τη γεωργία, δεν πιάνουν το όριο ηλικίας των 40 ετών, που θέτει η Κοινότητα. Αποτέλεσμα; Δεν μπορούν να πάρουν το πριμ πρώτης εγκατάστασης, για να δημιουργήσουν μια αγροτική εκμετάλλευση. Πόσο μάλλον εμείς που και άνεργοι μείναμε και στα όριά μας έχουμε φτάσει.

Μαλούσης: Ξεκινήσαμε από μηδενική βάση. Βάζουμε τα χρήματα από την τσέπη μας χωρίς να μπορούμε να εκμεταλλευτούμε με την καλή έννοια τα προγράμματα, τα οποία βάζουν και πολλές δικλείδες που για ένα νέο αγρότη μερικές φορές είναι ανυπέρβλητες. Δυστυχώς τα όσα ακούγονται για τα προγράμματα που θα ενισχύσουν τους νέους αγρότες, αφορούν μόνο μια μικρή μερίδα, αφήνοντας εκτός την πλειονότητα. Είναι ειρωνικό για την χώρα μας να υπάρχει ένα εργατικό δυναμικό που θέλει να ασχοληθεί με την γεωργία και την κτηνοτροφία και να μην μπορεί το ίδιο το κράτος να το στηρίξει. Ξέρω, κάποιοι θα πουν πως βρισκόμαστε σε μια δύσκολη οικονομική κατάσταση σαν χώρα. Αυτό όμως θα έπρεπε να είναι θετικό στοιχείο και να μπορούμε σα χώρα και πάλι να έχουμε νέους ανθρώπους στην ύπαιθρο που θα έδιναν τόνωση στον πρωτογενή τομέα. Επίσης είναι πολύ κακό το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πλέον συνεταιρισμοί αγροτών που θα μπορούσαν να διεκδικήσουν περισσότερα για τα μέλη τους και φυσικά να πετύχουν καλύτερες τιμές για τα προϊόντα τους.

Ένας νέος αγρότης, με μία μέση παραγωγή, πιστεύετε ότι μπορεί να εξασφαλίσει ένα ικανοποιητικό εισόδημα που θα του προσφέρει και το κίνητρο για να συνεχίσει;

Καρέλης: Πρέπει να καταλάβουμε κάτι. Το να ασχοληθείς με τον πρωτογενή τομέα, σημαίνει πολύ δουλειά και στις αρχές λίγη απόδοση. Αυτός είναι ένας παράγοντας που αποτρέπει πολλούς να συνεχίσουν. Παρόλα αυτά, ένας νέος αγρότης επιλέγοντας μια σωστή παραγωγή μπορεί να έχει ένα κέρδος και μάλιστα ικανό. Επίσης δεν θα πρέπει να μένει προσκολλημένος μόνο σε μια καλλιέργεια. Για παράδειγμα μέσα σε ένα στρέμμα μπορεί να καλλιεργήσει πατάτα, φασολάκια ντομάτα για το καλοκαίρι, ενώ για το χειμώνα μπορεί να καλλιεργήσει λάχανα. Έτσι θα έχει εισόδημα όλο το χρόνο. Φανταστείτε να διαθέτει μεγαλύτερη έκταση. Θεωρώ πως ναι, υπάρχει το κίνητρο για ένα νέο άνθρωπο. Αρκεί αυτό που κάνει να το αγαπά και να το φροντίζει. Όλα θέλουν τον χρόνο τους. Ο πρωτογενής τομέας έχει ακόμη πολλά να δώσει.

Μαλούσης: Μην περιμένουμε μόλις φυτέψουμε κάτι να μας δώσει χρήματα. Αυτό αποκλείεται. Κάθε πράγμα στο καιρό του, λέει μια παροιμία. Θέλω να προτρέψω σε όσους σκέφτονται να ασχοληθούν με τη γεωργία, να το κάνουν. Σίγουρα θα βγουν κερδισμένοι αυτοί και οι οικογένειές τους. Οι δυσκολίες δεν είναι ανυπέρβλητες και αυτό από μόνο του είναι ένα κίνητρο. Αν υπάρχει όρεξη για δουλειά και αν κυνηγήσουμε τις ευκαιρίες, σίγουρα ένας νέος αγρότης θα έχει να προσφέρει πολλά στην οικογένειά του.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Μαλούσης: Ήδη έχουμε ξεκινήσει τη λειτουργία του συσκευαστηρίου μας και τα προιόντα μας πλέον θα κυκλοφορούν στην αγορά συσκευασμένα με την σφραγίδα μας και με την ένδειξη «βιολογικό». Παράλληλα γίνονται επαφές με άλλους αγρότες και πολίτες να καλλιεργήσουν στις εκτάσεις που διαθέτουν το goji berry που είναι αρκετά προσοδοφόρο. Ήδη υπάρχουν συμβόλαια και συμφωνητικά και εντός του 2014 θα τοποθετηθούν γύρω στα 1000 δέντρα. Ως γεύση ζωής.gr διαθέτουμε TUV, δηλαδή πιστοποίηση και μπορούμε να τοποθετήσουμε προϊόντα μας σε ράφια γνωστών σούπερ μάρκετ. Στα άμεσα σχέδιά μας είναι και η παραγωγή μελιού με άνθη από goji berry.

Καρέλης: Ο Θόδωρος με κάλυψε πλήρως. Το μόνο που μπορώ να πω είναι πως οι απαιτήσεις της αγοράς είναι μεγάλες και πρέπει να είμαστε συνεχώς σε επαγρύπνηση για να τις καλύψουμε. Κλείνοντας θέλω να καλέσω όλους τους πολίτες να μας επισκεφθούν στις εγκαταστάσεις μας στη Παλαιοπαναγιά, να δουν τη δουλειά μας και να μας γνωρίσουν. Αξίζει πιστεύω τον κόπο. Σας ευχαριστούμε πολύ και θέλω να σας πω πως η ζωή θέλει γεύση και προπαντός… βιολογική!