Κρίσιμο «τεστ» με τους θεσμούς για τις αλλαγές στο ασφαλιστικό

του Στέλιου Παπαπέτρου – «Ναυτεμπορική»

Ενοποιήσεις Ταμείων μέσα από τη δημιουργία δύο «υπερ-Ταμείων», μειώσεις κύριων και επικουρικών συντάξεων στο άθροισμα πάνω από 1.000 ευρώ, για να εξοικονομηθεί περίπου 1,1 δισ. ευρώ και νέο υπολογισμό όλων των συντάξεων, κύριων και επικουρικών, περιέχει το πακέτο των προτάσεων για το ασφαλιστικό που υποβάλλει σήμερα το απόγευμα στο κουαρτέτο των δανειστών ο υπουργός Εργασίας Γιώργος Κατρούγκαλος.

Σηματοδοτείται έτσι η έναρξη της τελικής φάσης της διαδικασίας για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος, με άγνωστη διάρκεια.

Ο στόχος του κ. Κατρούγκαλου είναι να υπάρξει σήμερα μία κατ’ αρχήν συμφωνία στα γενικά μέτρα της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης και στη συνέχεια η κυβέρνηση να προχωρήσει σταδιακά στην υλοποίηση των επιμέρους μέτρων που θα συμφωνηθούν με τους πιστωτές.

Ο υπουργός Εργασίας θέλει να αποφύγει μια αποσπασματική αντιμετώπιση του συνολικού ασφαλιστικού προβλήματος, γιατί κάτι τέτοιο, όπως εκτιμά ο ίδιος, θα οδηγούσε σε μια «λογική αντιμεταρρύθμισης».

Ηδη οι επικεφαλής των θεσμών έχουν ενημερωθεί για τις θέσεις της κυβέρνησης από τους υπεύθυνους των τεχνικών κλιμακίων, οι οποίοι εδώ και τέσσερις εβδομάδες είχαν τακτικές συναντήσεις με ανώτατα στελέχη της διαπραγματευτικής ομάδας των υπουργείων Εργασίας και Οικονομικών.

Οι τρεις κύριες προτάσεις

Οι βασικές προτάσεις που υποβάλλει το υπουργείο Εργασίας προς το κουαρτέτο των δανειστών έχουν ως εξής:

1. Ενοποιήσεις Ταμείων μέσα από τη δημιουργία δύο «υπερ-Ταμείων». Εναν ασφαλιστικό οργανισμό για όλα τα ταμεία κύριας ασφάλισης (ΙΚΑ – ΟΑΕΕ – ΕΤΑΑ – ΕΤΑΠ-ΜΜΕ).

Ανοικτό μένει το ενδεχόμενο εξαίρεσης του ΟΓΑ και του ΝΑΤ από τη συγχώνευση των κλάδων κύριας ασφάλισης.

2. Μειώσεις κύριων και επικουρικών συντάξεων για να εξοικονομηθεί περίπου 1,1 δισ. ευρώ από τη συνολική περικοπή των δαπανών της ασφάλισης κατά 1,8 δισ. ευρώ (1% του ΑΕΠ) το 2016 όπως προβλέπει το τρίτο μνημόνιο. Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας τα υπόλοιπα 700 εκατ. ευρώ έχουν εξασφαλισθεί μέσα από την αύξηση των εισφορών για τον κλάδο υγείας σε κύριες και επικουρικές συντάξεις και μέσα από την αύξηση των ορίων ηλικίας της πρόωρης συνταξιοδότησης.

3. Νέος τρόπος υπολογισμού όλων των συντάξεων, κύριων και επικουρικών, με βάση τις εξής δικλίδες ασφαλείας: α) σύνολο εργάσιμου βίου, β) αποδοχές ασφαλισμένου, γ) ηλικία συνταξιοδότησης, δ) αύξηση ΑΕΠ, ε) δείκτης ανεργίας, στ) δημογραφικά δεδομένα κυρίως για ηλικίες 55-65 ετών – προσδόκιμο ζωής.

Σε ό,τι αφορά τις επερχόμενες μειώσεις των κύριων συντάξεων, όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι οι νέες περικοπές θα γίνουν κλιμακωτά στο άθροισμα των συντάξεων που κυμαίνονται πάνω από τα 1.000 ευρώ.

Αιτίες νέων μειώσεων

Ενα από τα πιο δύσκολα και σύνθετα προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας είναι η ενοποίηση των επικουρικών ταμείων και οι νέες περικοπές είναι αναπόφευκτο να γίνουν προκειμένου να τηρηθούν οι όροι της συμφωνίας με τους πιστωτές.

Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις των στελεχών του υπουργείου Εργασίας που συμμετέχουν στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές, η εικόνα για το μέλλον των επικουρικών συντάξεων με τη σημερινή τους μορφή είναι εξαιρετικά ζοφερή για τους κάτωθι, κυρίως, λόγους:

1. Το δυσβάσταχτο οικονομικό κόστος. Σε 12 μήνες (Αύγουστος 2014- Ιούλιος 2015) καταβλήθηκαν συνολικά 3,3 δισ. ευρώ για την πληρωμή των επικουρικών.

2. Η προοδευτική αύξηση της μηνιαίας δαπάνης. Το ταμείο επιβαρύνεται με επιπλέον 8 εκατ. ευρώ τον μήνα.

Πέρυσι τον Αύγουστο η μηνιαία δαπάνη ήταν 270 εκατ. ευρώ και φέτος τον Ιούλιο ανήλθε στα 278 εκατ. ευρώ.

3. Οι τεράστιες ανισότητες στις καταβαλλόμενες επικουρικές μεταξύ των ταμείων που έχουν υπαχθεί στο ΕΤΕΑ.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, το ένα ταμείο του Δημοσίου το ΤΕΑΔΥ (Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Δημοσίων Υπαλλήλων), πληρώνει κατώτατη επικουρική 57,78 ευρώ για 15 έτη ασφάλισης, όταν ταυτόχρονα το άλλο ταμείο του Δημοσίου το ΤΑΔΚΥ (Ταμείο Ασφάλισης Δημοτικών Κοινοτικών Υπαλλήλων) πληρώνει για τα ίδια χρόνια δουλειάς κατώτατη επικουρική σύνταξη 202 ευρώ.

4. Οι μεγάλες διαφορές που υπάρχουν στα καταστατικά των επικουρικών που εντάχθηκαν στο ΕΤΕΑ και οι οποίες εν πολλοίς καθορίζουν τον τρόπο και το καταβαλλόμενο ποσό.

5. Οι μόνιμες – δομικές απώλειες εσόδων. Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία οι νεοπροσλαμβανόμενοι στο Δημόσιο από 1-1-2011 ασφαλίζονται στο ΙΚΑ.

Το PSI μηδένισε τα αποθεματικά των Ταμείων

Στις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία των χωρών-μελών, ειδικά εν μέσω συνθηκών αναιμικής ανάπτυξης, χαμηλού πληθωρισμού και επιτοκίων, εστιάζει μελέτη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).

Ειδικότερα για την Ελλάδα, στη μελέτη του Οργανισμού (με στοιχεία για το 2014) αναφέρεται ότι τα αποθεματικά των ελληνικών συνταξιοδοτικών ταμείων αντιστοιχούν μόλις στο 0,6% του εγχώριου ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ κινείται κοντά στο 37%.

Η σχέση αυτή αποτυπώνει και την επίδραση του PSI, που πραγματοποιήθηκε το 2012 και «κούρεψε» τις τοποθετήσεις των Ταμείων στα κρατικά ομόλογα.

Σύμφωνα με τη μελέτη, χώρες όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Σλοβακία και η Ισπανία έχουν αντίστοιχα με την Ελλάδα μικρό ποσοστό συμμετοχής των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων στο ΑΕΠ τους, κοντά στο 1%.

Στον αντίποδα βρίσκονται χώρες όπως η Αυστραλία, με τα αποθεματικά των συνταξιοδοτικών της ταμείων να ανέρχονται στο 7,5% του ΑΕΠ της, η Ολλανδία με 5% και η Ελβετία με 8,1%.

Τα συνολικά υπό διαχείριση περιουσιακά στοιχεία των συνταξιοδοτικών οργανισμών στις χώρες του ΟΟΣΑ, στο τέλος του 2014, ξεπέρασαν για πρώτη φορά, σύμφωνα με τη μελέτη, τα 25 τρισ. δολάρια.

Στην Ελλάδα, η μελέτη εκτιμά ότι το 2014 ήταν επενδεδυμένα μόλις 1,08 δισ. ευρώ, εκ των οποίων η συντριπτική πλειονότητα ήταν σε ομόλογα.

Μεταξύ του 2004 και 2014 η χώρα μας εμφανίζεται να αύξησε σημαντικά την αξία της περιουσίας των Ταμείων που είναι επενδυμένη σε ακίνητα, πιθανότατα εξαιτίας της αύξησης των αντικειμενικών τιμών των ακινήτων που έχουν στη διάθεσή τους και όχι εξαιτίας της ενεργής διαχείρισής της. Παραδοσιακά γραμμάτια και ομόλογα, μετοχές και μετρητά και καταθέσεις παραμένουν κυρίαρχα στα χαρτοφυλάκια των συνταξιοδοτικών ταμείων.