της Ιωάννας Τσάτσου

Παρόλο που η αγοραφοβία σημαίνει φόβο της αγοράς ή των ανοιχτών χώρων, ο όρος  περιγράφει το φόβο-άγχος του ατόμου μήπως παγιδευτεί κάπου και δεν υπάρχει  δυνατότητα έγκαιρης διαφυγής σε περίπτωση που εμφανίσει συμπτώματα πανικού, δεν θα λάβει βοήθεια από ένα αξιόπιστο πρόσωπο και θα βρεθεί σε μία κοινωνικά δυσάρεστη κατάσταση. 

Η αγοραφοβία εμφανίζεται σε ποσοστό από 29.5% ως 58.2% με διαταραχή πανικού (εμφάνιση κρίσεων πανικού). Η έναρξη της διαταραχής είναι συνήθως μεταξύ 20 και 40 ετών και εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες. Υπολογίζεται ότι 2- 3 % των ενήλικων ατόμων (18 ως 54 ετών) θα εμφανίσουν στη ζωή τους αγοραφοβία. Υπολογίζεται επίσης,  ότι περίπου το 60% των ατόμων που πάσχουν γενικά από μια φοβία, εμφανίζουν αγοραφοβία.

Υπάρχουν παράγοντες που προδιαθέτουν την αγοραφοβία. Θεωρείται ότι η «διαταραχή άγχους αποχωρισμού» στην παιδική ηλικία και η ξαφνική απώλεια κοινωνικών υποστηρικτικών συστημάτων ή η σοβαρή ρήξη σε σημαντικές διαπροσωπικές σχέσεις προδιαθέτουν την ανάπτυξη της διαταραχής. Η υπερπροστατευτική συμπεριφορά των γονέων, που υποθάλπουν ένα κλίμα ανασφάλειας στο παιδί, θεωρείται υπεύθυνη, για την αγοραφοβία, που αντιμετωπίζεται ως μια διαταραχή στη διαδικασία «αποσύνδεσης» και αυτονόμησης του ατόμου.

Τα αγοραφοβικά άτομα δεν αποφεύγουν μόνο την πολυκοσμία αλλά και τους κλειστούς χώρους. Σε σοβαρές περιπτώσεις το άτομο δεν μπορεί να βγει από το σπίτι του. Τυπικές καταστάσεις για ανθρώπους με αγοραφοβία είναι το να στέκονται στην ουρά σε μία τράπεζα ή στο σούπερ μάρκετ, να κάθονται στη μέση μιας μεγάλης σειράς στο θέατρο ή σε σχολική τάξη και να είναι επιβάτες λεωφορείου ή αεροπλάνου. Μερικά άτομα αναπτύσσουν αγοραφοβία μετά την εμπειρία μιας κρίσης πανικού που είχαν σε κάποια από τις παραπάνω καταστάσεις. Άλλοι άνθρωποι απλώς αισθάνονται άβολα σε τέτοιες συνθήκες και μπορεί να μην αναπτύξουν ποτέ, ή μόνο αργότερα, κρίσεις πανικού. Θέλουν να συνοδεύονται από φίλους ή συγγενείς σε μέρη με πολύ κόσμο και κλειστά μέρη κλπ. Τα συμπτώματα της αγοραφοβίας είναι: ταχυπαλμίες, δύσπνοια, κρύος ιδρώτας σε ολόκληρο το σώμα, πόδια που τρέμουν και δίνουν την εντύπωση σ’ αυτόν που πάσχει ότι δεν μπορούν να στηρίξουν το σώμα του, ζαλάδα και πόνοι στο στήθος. Βέβαια, τα συμπτώματα εξαφανίζονται μόλις ο αγοραφοβικός απομακρυνθεί από το μέρος που του προκάλεσε την κρίση. Μάλιστα, δεν τολμάει να πάει ξανά σε αυτό το μέρος από φόβο μήπως και ξαναζήσει αυτόν τον εφιάλτη. Υπάρχουν όμως, και περιπτώσεις που ένας αγοραφοβικός δεν εκδηλώνει κρίσεις πανικού, αλλά νιώθει απλά άγχος, περιμένοντας την επόμενη κρίση. Σε αυτές τις περιπτώσεις με τον καιρό αυξάνονται τα αγχώδη συμπτώματά του.Οι αγοραφοβικοί περιγράφουν τον εαυτό τους ως άτομα αδύναμα να αντιμετωπίσουν τους εξωτερικούς κινδύνους και να εκδηλώσουν την επιθετικότητά τους. Eίναι άνθρωποι απαισιόδοξοι, γκρινιάρηδες με το παραμικρό, που κάνουν όλο αρνητικές σκέψεις και υπερβολικοί με κάθε αρνητικό που τους τυχαίνει. Επίσης, αγχώνονται με το τίποτα, έχουν την ανάγκη να στηρίζονται σε άλλους, διακατέχονται από μεγάλη εσωτερική ένταση, την οποία δεν διοχετεύουν δημιουργικά, και μάλλον είναι άνθρωποι συναισθηματικά ανώριμοι.

Η καλύτερη αντιμετώπιση της αγοραφοβίας είναι με τη θεραπεία έκθεσης, ένα είδος θεραπείας συμπεριφοράς. Με τη βοήθεια ενός θεραπευτή, το άτομο αναζητά, αντιμετωπίζει και παραμένει σε επαφή με αυτό που φοβάται, έτσι ώστε η προσαρμογή στην κατάσταση να εξαφανίσει σιγά σιγά το άγχος του (εξοικείωση). Η θεραπεία έκθεσης μπορεί να βοηθήσει περισσότερους από το 90% των ανθρώπων που την εφαρμόζουν πιστά. Εάν η αγοραφοβία δεν θεραπευθεί, συνήθως παρουσιάζει αυξομειώσεις της βαρύτητας και μπορεί ακόμα και να εξαφανιστεί χωρίς ειδική θεραπεία. Άτομα με αγοραφοβία και βαριά κατάθλιψη μπορεί να χρειαστεί να πάρουν αντικαταθλιπτικά. Όπως στη διαταραχή πανικού, το άγχος μερικών ανθρώπων με αγοραφοβία μπορεί να έχει τις ρίζες του σε υποκείμενες ψυχολογικές συγκρούσεις που τότε μπορεί να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία.

7100