Πόσο επικίνδυνο είναι για το παιδί το πάτημα ενός ‘enter’;

της Αθηνάς Παπαγεωργάκη, ψυχολόγου

Διανύουμε μία εποχή, όπου οι εξελίξεις στις Τεχνολογίες Επικοινωνιών και Πληροφορικής έχουν επιφέρει δραματικές αλλαγές στη σύγχρονη πραγματικότητα, με το Διαδίκτυο να αποτελεί την κορωνίδα των τεχολογικών καινοτομιών. Σε αντίθεση με τους ενήλικες, τα παιδιά έχουν μεγαλώσει με το διασκεδαστικό και πολύτιμο αυτό εργαλείο, το οποίο φαίνεται ότι έχει ενσωματωθεί για τα καλά στην καθημερινή τους πραγματικότητα. Άλλωστε, αξιοσημείωτη είναι η μείωση του ορίου ηλικίας χρήσης του Ίντερνετ. Τα παιδιά αρχίζουν ήδη, από την προσχολική ηλικία να εξερευνούν το διαδικτυακό κοσμό με τη βοήθεια τον γονέων, ενώ μετά την ηλικία των 10 ετών κάνουν αυτόνομη χρήση.

Αναμφισβήτητα, ο διαδικτυακός τόπος είναι ένας καταπληκτικός χώρος μάθησης, ενημέρωσης, επικοινωνίας και διασκέδασης για τα παιδιά αφού τους προσφέρει τη δυνατότητα να περιηγηθούν σε ιστοτόπους, να αντλήσουν χρήσιμες πληροφορίες, να επικοινωνήσουν με φίλους και συμμαθητές, να αναπτύξουν νέες φιλίες, αλλά και να επιδοθούν σε διαδικτυακά παιχνίδια. Είναι το εικονικό περιβάλλον του Διαδικτύου που, από τη φύση του, ελκύει τα παιδιά. Το πάτημα μονάχα ενός κουμπιού και η μετάβασή τους σε διάφορες ελκυστικές ιστοσελίδες ικανοποιούν την περιέργειά τους και την ανάγκη τους για άμεση ανταπόκριση και ικανοποίηση.

Ωστόσο, παρόλο που τα οφέλη είναι τεράστια για τα παιδιά που χρησιμοποιούν τον κυβερνοχώρο, οι κίνδυνοι είναι εξίσου σημαντικοί. Η ίδια η δομή του είναι τέτοια που επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση σε οποιοδήποτε υλικό, κατάλληλο ή μη, με αποτέλεσμα τα μικρότερης ηλικίας παιδιά, έχοντας περιορισμένη κριτική ικανότητα, να μένουν εκτεθειμένα σε μία σωρεία ανησυχητικών πληροφοριών. Ακόμη, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου, οι έφηβοι μπορούν να ενσαρκώσουν διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσουν διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία. Για παράδειγμα, τα λιγότερο διμοφιλή και ντροπαλά παιδιά ελκύονται από τη δημιουργία μίας νέας ταυτότητας σε onlineεπικοινωνίες ή παιχνίδια. Τέλος, στη βάση των πολλαπλών διευκολύνσεων που παρέχει η λειτουργία του, επέρχεται πνευματική αδρανοποίηση και παρεμπόδιση της ανάπτυξης της κριτικής σκέψης και ικανότητας στους μαθητές.

Αυτό για το οποίο, αξίζει να γίνει ιδιαίτερη μνεία αφορά την υπερβολική και ανεξέλεγκτη χρήση του Διαδικτύου, η οποία επηρεάζει αρνητικά τόσο την λειτουργικότητα, όσο και την συναισθηματική και κοινωνική ζωή. Η Διαταραχή Εθισμού στο Διαδίκτυο φαίνεται ότι έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις στις μέρες μας. Μερικά σημάδια εθισμού είναι η επιθυμία του παιδιού να περνά όλο και περισσότερο χρόνο στο Διαδίκτυο,η κοινωνική απομόνωση,η απόσυρση από τις καθημερινές σχολικές ή εξωσχολικές υποχρεώσεις, αισθήματα ενοχής και αμυντικής συμπεριφοράς αναφορικά με τη χρήση του Διαδικτύου, αισθήματα ευφορίας κατά τη διάρκεια χρήσης, θλίψης και θυμού σε αντίθετη περίπτωση.

Συμβουλές προς τους γονείς μικρών παιδιών για ασφαλή χρήση του Διαδικτύου

Οι πρώτες επισκέψεις στο Διαδίκτυο θέτουν τις βάσεις για την μελλοντική του χρήση και την συμπεριφορά και τις συνήθειες που θα αναπτύξουν τα παιδιά στην πορεία. Καθότι τα παιδιά σε αυτή την ηλικία έχουν περιορισμένη ικανότητα κατανόησης των πληροφοριών που διατίθενται στο Διαδίκτυο και περιορισμένη κριτική ικανότητα, οι γονείς θα πρέπει να θέσουν τους πρώτους οικιακούς κανόνες σωστής χρήσης του Διαδικτύου. Πιο συγκεκριμένα,

Ο χρόνος που θα περνά το παιδί μπροστά στον υπολογιστή θα πρέπει να είναι περιορισμένος,πρωτίστως για λόγους υγείας. Γι αυτό,θα ήταν συνετό να τοποθετείται σε επιβλέψιμο χώρο του σπιτιού, για παράδειγμα στο σαλόνι.
Η χρήση του Διαδικτύου να επιτρέπεται μόνο όταν είναι παρόντες οι γονείς, ώστε να διασφαλιστεί ότι θα βρίσκονται εκεί και θα βοηθήσουν εάν προκύψει κάποιο πρόβλημα, αλλά και για να υποδεικνύουν στο παιδί κατάλληλο περιεχόμενο.
Να ανακαλύπουν δικτυοτόπους με ενημερωτικό, εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο που ανταποκρίνεται στην ηλικία του παιδιού.
Οι γονείς θα πρέπει να επιδιώξουν το σερφάρισμα στο διαδίκτυο ως οικογενειακή δραστηριότητα.
Να ενθαρρύνουν τα παιδιά ώστε να μοιραστούν μαζί τους οποιοδήποτε πρόβλημα προκύψει κατα την πλοήγησή τους στο διαδίκτυο.
Να χρησιμοποιούν υπηρεσίες και λογισμικά προγράμματα που ελέγχουν τι μπορούν να επισκεφθούν τα παιδιά και ταυτόχρονα προτείνεται η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον υπολογιστή που αποτρέπουν την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων.
Να επιτρέπουν συγκεκριμένο χρόνο πλοήγησης στο Διαδίκτυο μέσω ελεγχόμενης πρόσβασης με κωδικό εισόδου.

Το σημαντικότερο πράγμα που έχουν να κάνουν οι γονείς για να μπορέσουν να ελέγξουν και να οριοθετήσουν την ενασχόληση του παιδιού στο Διαδίκτυο είναι να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο.

Συμβουλές προς τους γονείς εφήβων για ασφαλή χρήση του Διαδικτύου

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν,δημιουργούν νέες ανάγκες από την περιήγηση στο Ίντερνετ. Οι έφηβοι πλέον,θεωρούν το Διαδίκτυο μέρος της κοινωνικής ζωής τους και συνήθως αποκρύπτουν τις δραστηριότητες τους στον κυβερνοχώρο,δοκιμάζοντας τα όριά τους.

Οι γονείς θα πρέπει να προάγουν τον υγιή διάλογο με τα παιδιά για τη σωστή χρήση του διαδικτύου και να υιοθετήσουν έναν περισσότερο συμβουλευτικό και όχι επικριτικό χαρακτήρα απεναντί τους.
Να υποδεικνύουν κατάλληλο υλικό προς διερεύνηση στα παιδιά. Για παράδειγμα, υπάρχουν καλές διαδικτυακές υπηρεσίες, που αφορούν την υγιή σεξουαλικότητα-θέμα που άπτεται στις εφηβικές προτιμήσεις-και οι οποίες προορίζονται για νεανικό κοινό.
Να εγκαταστήσουν στον υπολογιστή λογισμικό φίλτρο που απαγορεύει την προσπέλαση ακατάλληλων και ανάρμοστων ιστοσελίδων.
Να ενημερώνουν τον έφηβο για την επικινδυνότητα που κρύβει το Διαδίκτυο ως προς την αληθοφάνειά του και την αποκάλυψη των προσωπικών στοιχείων.

Είναι, πάντως, σημαντικό να θυμόμαστε ότι το Διαδίκτυο είναι ένα θαυμάσιο μέσο επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, αναψυχής, αναζήτησης και ανταλλαγής πληροφοριών. Αυτό που απαιτείται για την απολαβή μονάχα των θετικών χαρακτηριστικών είναι η εκπαίδευση για σωστή, ασφαλή και συνετή χρήση!