του Λαμπρόπουλου Κ. Παναγιώτη (Παιδίατρος ,Yπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών)
Το τελειόμηνο νεογέννητο βρέφος φυσιολογικά βρίσκεται σε συμμετρική θέση και τα άκρα κινούνται επίσης συμμετρικά και εξίσου.Ασυμμετρία στην θέση ή κίνηση ίσως υποδηλώνει βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος,ορθοπαιδικό πρόβλημα π.χ. συγγενές εξάρθρημα ισχίου ,ή συνηθέστερα,κάποια παράλυση περιφερικού νεύρου λόγω τραύματος κατά τον τοκετό.Βασική θέση στην νευρολογική εξέταση του νεογέννητου βρέφους κατέχει η εκτίμηση των λεγόμενων αρχέγονων αντανακλαστικών του.
Τα αρχέγονα αντανακλαστικά του νεογνού , εξ΄ ορισμου ακούσια,εμφανίζονται από το τέλος της κύησης (άρα είναι ατελή σε ένα πρόωρο νεογνό) , βασίζονται σε προσωρινές νευρολογικές οδούς ,και βαθμιαία εξασθενούν από τον 3ο – 4ο μήνα ζωής . Ως εκ τούτου :
-η απουσία των αρχέγονων αντανακλαστικών σε τελειόμηνο νεογνό ίσως υποδηλώνει σοβαρή νευρολογική βλάβη ,π.χ. λόγω ασφυξίας κατά τον τοκετό.
-η ασύμμετρη έκλυσή τους ίσως υποδηλώνει μονόπλευρη νευρολογική ή ορθοπαιδική βλάβη.
-η παραμονή των αρχέγονων αντανακλαστικών μετά τον 5ο-6ο μήνα ίσως υποδηλώνει κάποιο κινητικό πρόβλημα , όπως εγκεφαλική παράλυση π.χ. λόγω ασφυξίας κατά τον τοκετό.
Τα βασικότερα αρχέγονα αντανακλαστικά του νεογνού είναι:
- της αναζήτησης : με ερέθισμα στην παρειά δίπλα από το στόμα , π.χ. με πιπίλα , το νεογνό αντιδρά ανοίγοντας το στόμα και αναζητώντας το ερέθισμα αυτό.
- του δραγμού : τοποθετώντας το δάκτυλο του εξεταστή στην παλάμη του νεογνού ,το νεογνό συλλαμβάνει ισχυρά το δάκτυλο.Εάν εφαρμοστεί έλξη από τον εξεταστή , το νεογνό μπορεί κρατώμενο να ανασηκωθεί από την επιφάνεια της κλίνης.Με την υποχώρηση του αντανακλαστικού του δραγμου τον 4ο με 6ο μήνα ζωής,το βρέφος είναι έτοιμο νευρολογικά ώστε να συλλαμβάνει (και να αφήνει) αντικείμενα με την θέλησή του.
- αντανακλαστικό Moro ( είναι το γνωστότερο στους γονείς) : ο εξεταστής ,κρατώντας το νεογνο σε ύπτια θέση ,αφήνει την κεφαλή του νεογνού να εκταθεί ελαφρά , οπότε εκλύεται μια απότομη συμμετρική έκταση των άκρων ,που ακολουθείται από βραδύτερη επαναφορά τους στην θέση κάμψης.Μέτρια απάντηση ίσως υποδηλώνει μείζον πρόβλημα,όπως αναφέρθηκε.Ασύμμετρη απάντηση,π.χ. μόνο στο ένα χέρι , ίσως υποδηλώνει μεταξύ άλλων κάκωση νεύρων του βραχιόνιου πλέγματος ή κάταγμα κλείδας (συχνό) κατά τον τοκετό.
- ασύμμετρο τόνικο αντανακλαστικό αυχένα : με το νεογνο σε ύπτια θέση , στροφή της κεφαλής του νεογνού κατά 900 ,π.χ. από αριστερά προς δεξιά,προκαλεί έκταση του αριστερού χεριού και ποδιού και κάμψη του δεξιού χεριού και ποδιού (θέση «ξιφομάχου που επιτίθεται»).
- αντανακλαστικό βάδισης : όταν το νεογνό κρατείται σε όρθια θέση,και το πέλμα του ακουμπήσει μια επιφάνεια,το άκρο αυτό εκτείνεται και το άλλο καμπτεται.
- βλεφαρικό αντανακλαστικό : με ελαφριά πλήξη στην ρινική γέφυρα (ανάμεσα στους οφθαλμούς),προκαλείται ταχύ άνοιγμα και κλείσιμο των βλεφάρων (είναι το μόνο αρχέγονο αντανακλαστικό που παραμένει και μετά τον 6ο μήνα ζωής).
Βασική θέση στην νευρολογική εξέταση του νεογέννητου βρέφους κατέχει επίσης η εκτίμηση της ακοής του και της όρασής του.Αδρά η ακοή σε ένα νεογέννητο μπορεί να ελεγχθεί με απλούς τρόπους π.χ. αν ο εξεταστής πεί «ααα» κοντά στο αυτί του νεογνού που κλαίει,το κλάμα θα διακοπεί για δευτερόλεπτα.Βέβαια υπάρχουν και εξειδικευμένες μέθοδοι εκτίμηση της ακοής ,αν υπάρχει ειδικός λόγος γι’αυτό( π.χ. νοσηλεία με λήψη ωτοτοξικών αντιβιώσεων).
Αναφορικά με τον έλεγχο της όρασης , ένα νεογνό :
- μπορεί να δεί και να στραφεί προς μία φωτεινή πηγή π.χ. παράθυρο.
- μπορεί να εστιάσει σε απόσταση 20 εκατοστών π.χ. το πρόσωπο της μητέρας του.
- μπορεί να παρακολουθήσει π.χ. μια κόκκινη μπάλα διαμέτρου 5 εκατοστών.
-η εκτίμηση του redeyereflex(ανάλογο των «κόκκινων» ματιών στις φωτογραφίες) οπωσδήποτε πρέπει να είναι μέρος της εξέτασης του νεογνού.Έλλειψη του redeyereflex(λευκοκορία) μονόπλευρα ή και στους δύο οφθαλμούς απαιτεί άμεσο περαιτέρω έλεγχο (π.χ. ίσως οφείλεται σε συγγενή καταρράκτη ή ρετινοβλάστωμα-κακοήθεια του οφθαλμού).
-έως τον 6ο μήνα ζωής η απόκτηση της οπτικής οξύτητας έχει συντελεστεί σε μεγάλο βαθμό.
Συνοψίζοντας , η νευρολογική εξέταση ενός νεογέννητου οφείλει να γίνεται με επιμονή στην λεπτομέρεια , με σχολαστικότητα , και με υψηλό δείκτη υποψίας από τον παιδίατρο.Η έγκαιρη διαπίστωση κάποιας απόκλισης από το φυσιολογικό και η έγκαιρη παρέμβαση προς όφελος του νεογέννητου ,αποτελεί την ουσία της Παιδιατρικής επιστήμης και χρέος μας απέναντι σε κάθε βρέφος.
Βιβλιογραφία : Nelson textbook of Pediatrics 19th edition , Langman’s Medical Embryology , Miller’s Obstetrics Illustrated, Neonatal Resuscitation 5th /American Academy of Pediatrics , Resuscitation at Birth 2008/European Resuscitation Council
6
1
0
0
